این نوشته، صرفاً حاوی نگاه فرهنگی به مقوله ای فرهنگی بوده و به هیچ روی، در پی تحلیل مسائل امنیتی نیست.

داریم «مدرن» می شویم. به زودی ما را هم در جرگه ی ممالک متمدن راه خواهند داد. تلاش ها دارند به ثمر می نشینند. ما از سالها پیش می توانستیم «مدرن» شویم ولی «دست های پیدا و پنهان»، مانع از این اتفاق بزرگ می شد.

آری، ما داریم مدرن می شویم و نشانه هایش هر روز بیش از دیروز، آشکار می شوند. نه. اشتباه نکنید. دیگر صحبت از ساختمان و خودرو و خیابانِ مدرن نیست. کار از اینها گذشته. نمره ی قبولی را هم در این موارد گرفته ایم. یعنی، یک مرحله «پیش» رفته ایم. امروز، صحبت از «خدای مدرن» است. خدایی که «هست» و «نیست». خدایی که «می بیند» و «نمی بیند». برای رسیدن به این «خدا»، از چند سال پیش، تخم هایی را کاشته بودیم و امروز داریم میوه هایش را می چینیم.

شنیده بودیم که کلانشهرهای مدرن اروپایی و آمریکایی، توسط هزاران دستگاه دوربین مداربسته، کنترل می شوند و هیچ زاویه ای، از دید این دوربین ها مخفی نیست. تمام فروشگاهها، معابر، مجامع عمومی و خلاصه هر جا که ردپایی از بنی بشر باشد، تحت کنترل چشمانِ چندبعدی دوربین هاست. همه هم می دانند که چنین است. پس مواظب هستند تا دست از پا خطا نکنند. چرا که قطعاً چند لحظه بعد، گزارش تخلفشان، به نزدیکترین گشت پلیس منعکس شده و ... با شنیدن این حکایت ها، آهی از نای درون کشیده و می گفتیم: «عجب پلیس مقتدری! عجب شهر مدرنی! چه می شد ما هم از این دوربین ها داشتیم!».

و حالا، ما هم از این دوربین ها داریم. هر روز هم داریم کاملشان می کنیم. با «تکنولوژی» روز هم پیش می رویم. مسئولین هم بوسیله ی رسانه ی ملی تبلیغ می کنند که تمام گذرگاهها مجهز به دوربین هستند. مردم هم دارند می پذیرند که باید «دوربین» را به رسمیت بشناسند. می پذیرند که «دوربین» دارد می بیندشان. کودکان هم از همان روز نخست، آموزش می بینند که به «دوربین» احترام بگذارند و پیش چشم او، مراقب رفتار خود باشند. «شهروندانِ باکلاس» هم لذت میبرند از اینکه شهری با صدها دکل دوربین دار دارند. مسئولین هم افتخار می کنند که «مرکز کنترل» دارند...

***

تا دیروز، در نقطه ای ایستاده بودیم و می گفتیم «خدا، هر کاری را که می کنید می بیند»، «چشمان خدا، بیناترین چشم هاست». به مردم می آموختیم که حتی در خلوت هم به فکر گناه نباشند چرا که هیچ زاویه ای از دید خدا پنهان نیست. بر در و دیوار شهرِ انقلابی، کلیشه کرده بودیم که «عالَم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید». خلاصه، همه را هشدار می دادیم که «خدا دارد می بیند». و امروز به نقطه ای رسیده ایم که می گوییم «دوربین ها ثبت می کنند. مواظب حرکات خود باشید». تا دیروز، از «ترس خدا» تخلف نمی کردیم و امروز از «واهمه ی جریمه». هر چند، این حربه نیز نتوانسته ما را «قانونمدار» سازد.

آقایان نمی خواهند از خواب بیدار شوند. هنوز هم تا شهرهای مدرن مجهز به سیستم های الکترونیکی کنترل مردم را می بینند، لب و لوچه شان آب می افتد. درست همانند سیاحان عهد قجر.

نمی خواهند در قبال تمام سالهایی که قرار بود برای «خداباور» بار آوردن مردم مجاهدت کنند، پاسخگو باشند. می بینند که نتوانسته اند «خدا» را در جامعه حفظ کنند و از این روی، دست به دامان «چشم الکترونیکی» شده اند. هر روز از سهم خدا در زندگی می کاهند و به همان نسبت بر سهم اسباب دیجیتال می افزایند.

پیشاپیش، برچسب های الصاقی خود را اعلام می کنیم تا زیاده به زحمت نیفتید: « ما نمی دانیم که شهر گسترش یافته است». «ما نمی دانیم که جمعیت، زیاد شده است». «ما نمی دانیم که همه ی آدمها «خوب» نیستند». « ما، پیشرفت سرمان نمی شود». « ما هنوز نمی دانیم که در قرن 21 زندگی می کنیم».

اصلاً ما هیچ نمی دانیم. خدا را به ما برگردانید!!

http://asretadbir.blogfa.com

 نوشته شده توسط نشریه چشمه در جمعه 87/10/6 و ساعت 11:29 عصر | نظرات دیگران()

در سالهای گذشته و به مناسبت‏های مختلف، برخی چهره‏های نسبتاً موجه، عکس‏العمل‏های عجیب و غریبی نسبت به فضای اجتماعی و فرهنگی کشور نشان داده‏اند که متضمن انتقاد از وضعیت موجود بوده است. این انتقادات دسته‏بندی‏های مختلفی دارند که برخی از آنها واقعی و برخی دیگر فاقد هر گونه پایه منطقی هستند. درکنار مشکلات اقتصادی متعددی که در سالهای مختلف گریبانگیر کشور بوده است، اشاراتی تند و تیز به اوضاع فرهنگی جامعه نیز شده است.

برخی آقایان ـ البته دلسوز ـ با مشاهده نابهنجاری‏های اجتماعی و بعضی جلوه‏های ـ به زعم ایشان ـ نامطلوب در میان جوانان، به مقایسه سالهای پیش و پس از انقلاب پرداخته و ابراز می‏دارند که : جوانانی که در دوره طاغوت تربیت شده بودند، انقلاب کردند و جبهه‏ها را اداره نمودند و بسیاری از ایشان شهید شدند و جوانانی که پس از انقلاب تربیت شدند اینگونه‏اند. اشاره اینان نیز نوعاً به وضعیت حجاب دختران و پوشش پسران است. نتیجه‏ ضمنی و البته صریح این تلقی ـ که طرفدارانش نیز اندک نیستند ـ این خواهد بود که رژیم پهلوی شهیدپرور بود و جمهوری اسلامی ... !!

از جهات متعددی می‏توان به این قضیه نگریست. در نخستین نگاه، این پرسش مطرح می شود که آیا حقیقتاً حکومت پهلوی به دنبال تربیت نسل انقلابی و مبارزه‏جو بود؟ آیا محمدرضا پهلوی در اندیشه ساخت جوانانی بود که مثلاً در نهایت به مقام "شهادت" نائل آیند؟ پرواضح است که چنین نبوده است. نگاهی،‌ حتی سطحی،  به رفرماسیون پهلوی‏ها نشان می‏دهد که آنها در پی ساختن چه جامعه‏ای بودند. اینکه پهلوی‏ها در پی وسترنیزه کردن جامعه ایرانی بودند، آنچنان عیان است که منکر ندارد. در آن روزگار، آنها به این ایمان رسیده بودند که یگانه نسخه توسعه مملکت، استفاده از فرمول غربی است و بر این اساس نیز اقتصاد و فرهنگ و اجتماع را استخوان‏بندی کرده بودند. آشکار است که تربیت دینی و انقلابی ـ به معنایی که ما می‏شناسیم ـ در دستور کار حکومت محمدرضا نبود. که اگر اینگونه بود، به یک معنا، وقوع انقلاب مفهومی نداشت.

حال این پرسش مطرح می‏شود که اگر حکومت پهلوی هدفی برای دینمدار کردن جوانان نداشت، پس اینان چگونه ساخته شدند؟ اصولاً پاسخ گفتن به این پرسش نباید چندان دشوار باشد در صورتیکه با ساختار جامعه ایرانی آشنا باشیم. زندگی سنتی خانواده‏های ایرانی که مبتنی بر مذهب و آموزه‏های دینی است، هیچگاه با تغییر حکومت‏ها رنگ نباخته است. حتی فشارهای حاکمان در مقاطع مختلف نتوانسته ریشه مذهب را در میان ایرانیان بخشکاند. تلاش آشکار رضاخان پهلوی برای زدودن جلوه‏های دینمداری چه نتیجه‏ای بدنبال داشت؟ به موازات این خصیصه ذاتی و دائمی، وجود علما و اندیشمندان فعال و دردمند، که سازندگی فکری جوانان مملکت را برای خود رسالتی الهی می‏دانستند، معنابخش ذات مذهبی ایرانیان بود. در آن روزگار سخت که برای هر سخنور و اندیشمندی عیان بود که پس از هر سخنرانی، بایستی چند صباحی را در خدمت ساواک باشد، احساس عمل به تکلیف، مانع از محافظه‏کاری و عافیت‏جویی می‏شد. تلاش خستگی‏ناپذیر گروهی از فرزانگان بود که تفکر انقلابی را در میان جوانان این سرزمین عمومیت بخشید.

با این اوصاف، شایسته نیست آنهایی که در سالهای پس از انقلاب، وظیفه ساختن جوانان دینمدار را بر گرده داشتند، با فرافکنی همه چیز را به باد فراموشی بسپارند. به جای طرح این قبیل موضوعات به اندیشه باشند که چگونه در آن شرایط نفس‏گیر، آن همه تولید در فرهنگ دینی اتفاق می‏افتاد و امروز با اینهمه فرصت‏های فراخ، از رویدادهای  فوق‏العاده خبری نیست.

منتقدینی، که وصفشان رفت، به این نکته بیندیشند که چرا با گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی، هنوز هم آثار فکری و فرهنگی دهه چهل و پنجاه، بهترین منابع محسوب می‏شوند؟ آیا امروز اثری هم‏پایه با حماسه حسینی خلق شده است؟ و آیا برای مطهری و شریعتی بدیلی به میدان آمده‏اند؟ اگر آمده‏اند تاثیرشان کو؟

چنین به نظر می‏رسد که طلایه‏داران جامعه، اعتماد به نفس لازم را برای فرهنگ‏سازی و به تبع آن سازندگی اجتماعی و اقتصادی کشور ندارند و برای غلبه بر این ضعف اساسی، می بایست به جوانان پس از انقلاب میدان دهند تا مجدداً شاهد بازیابی آن انگیزه انقلابی باشند. بدین ترتیب خواهند دید که چگونه نسل امروز، بالنده‏تر و پرخروش‏تر از نسل دهه 50، مرزهای ترقی را می‏پیمایند ؟

http://asretadbir.blogfa.com

 نوشته شده توسط نشریه چشمه در شنبه 86/12/4 و ساعت 12:12 صبح | نظرات دیگران()